તૈત્તિરીય ઉપનિષદ્ | Taittiriya Upanishad In Gujarati
Also Read This In:- Bengali, English, Hindi, Kannada, Marathi, Malayalam, Odia, Punjabi, Sanskrit, Tamil, Telugu.
(તૈ. આ. 7-1-1)
ઓં શ્રી ગુરુભ્યો નમઃ । હરિઃ ઓમ્ ॥
ઓં શ-ન્નો॑ મિ॒ત્રશ્શં-વઁરુ॑ણઃ । શ-ન્નો॑ ભવત્વર્ય॒મા । શ-ન્ન॒ ઇન્દ્રો॒ બૃહ॒સ્પતિઃ॑ । શ-ન્નો॒ વિષ્ણુ॑રુરુક્ર॒મઃ । નમો॒ બ્રહ્મ॑ણે । નમ॑સ્તે વાયો । ત્વમે॒વ પ્ર॒ત્યક્ષ॒-મ્બ્રહ્મા॑સિ । ત્વમે॒વ પ્ર॒ત્યક્ષ॒-મ્બ્રહ્મ॑ વદિષ્યામિ । ઋ॒તં-વઁ॑દિષ્યામિ । સ॒ત્યં-વઁ॑દિષ્યામિ । તન્મામ॑વતુ । તદ્વ॒ક્તાર॑મવતુ । અવ॑તુ॒ મામ્ । અવ॑તુ વ॒ક્તારમ્᳚ । ઓં શાન્તિ॒-શ્શાન્તિ॒-શ્શાન્તિઃ॑ ॥ 1 ॥
ઇતિ પ્રથમો-ઽનુવાકઃ ॥
શીક્ષાં-વ્યાઁ᳚ખ્યાસ્યા॒મઃ । વર્ણ॒સ્સ્વરઃ । માત્રા॒ બલમ્ । સામ॑ સન્તા॒નઃ । ઇત્યુક્તશ્શી᳚ક્ષાધ્યા॒યઃ ॥ 1 ॥
ઇતિ દ્વિતીયો-ઽનુવાકઃ ॥
સ॒હ નૌ॒ યશઃ । સ॒હ નૌ બ્ર॑હ્મવ॒ર્ચસમ્ । અથાતસ્સગ્મ્હિતાયા ઉપનિષદં-વ્યાઁ᳚ખ્યાસ્યા॒મઃ । પઞ્ચસ્વધિક॑રણે॒ષુ । અધિલોકમધિજ્યૌતિષમધિવિદ્યમધિપ્રજ॑મધ્યા॒ત્મમ્ । તા મહાસગ્મ્હિતા ઇ॑ત્યાચ॒ક્ષતે । અથા॑ધિલો॒કમ્ । પૃથિવી પૂ᳚ર્વરૂ॒પમ્ । દ્યૌરુત્ત॑રરૂ॒પમ્ । આકા॑શસ્સ॒ન્ધિઃ ॥ 1 ॥
વાયુ॑સ્સન્ધા॒નમ્ । ઇત્ય॑ધિલો॒કમ્ । અથા॑ધિજ્યૌ॒તિષમ્ । અગ્નિઃ પૂ᳚ર્વરૂ॒પમ્ । આદિત્ય ઉત્ત॑રરૂ॒પમ્ । આ॑પસ્સ॒ન્ધિઃ । વૈદ્યુત॑સ્સન્ધા॒નમ્ । ઇત્ય॑ધિજ્યૌ॒તિષમ્ । અથા॑ધિવિ॒દ્યમ્ । આચાર્યઃ પૂ᳚ર્વરૂ॒પમ્ ॥ 2 ॥
અન્તેવાસ્યુત્ત॑રરૂ॒પમ્ । વિ॑દ્યા સ॒ન્ધિઃ । પ્રવચનગ્મ્॑ સન્ધા॒નમ્ । ઇત્ય॑ધિવિ॒દ્યમ્ । અથાધિ॒પ્રજમ્ । માતા પૂ᳚ર્વરૂ॒પમ્ । પિતોત્ત॑રરૂ॒પમ્ । પ્ર॑જા સ॒ન્ધિઃ । પ્રજનનગ્મ્॑ સન્ધા॒નમ્ । ઇત્યધિ॒પ્રજમ્ ॥ 3 ॥
અથાધ્યા॒ત્મમ્ । અધરા હનુઃ પૂ᳚ર્વરૂ॒પમ્ । ઉત્તરા હનુરુત્ત॑રરૂ॒પમ્ । વાક્સ॒ન્ધિઃ । જિહ્વા॑ સન્ધા॒નમ્ । ઇત્યધ્યા॒ત્મમ્ । ઇતીમા મ॑હાસ॒ગ્મ્॒હિતાઃ । ય એવમેતા મહાસગ્મ્હિતા વ્યાખ્યા॑તા વે॒દ । સન્ધીયતે પ્રજ॑યા પ॒શુભિઃ । બ્રહ્મવર્ચસેનાન્નાદ્યેન સુવર્ગ્યેણ॑ લોકે॒ન ॥ 4 ॥
ઇતિ તૃતીયો-ઽનુવાકઃ ॥
યશ્છન્દ॑સામૃષ॒ભો વિ॒શ્વરૂ॑પઃ । છન્દો॒ભ્યો-ઽધ્ય॒મૃતા᳚થ્સ-મ્બ॒ભૂવ॑ । સ મેન્દ્રો॑ મે॒ધયા᳚ સ્પૃણોતુ । અ॒મૃત॑સ્ય દેવ॒ ધાર॑ણો ભૂયાસમ્ । શરી॑ર-મ્મે॒ વિચ॑ર્ષણમ્ । જિ॒હ્વા મે॒ મધુ॑મત્તમા । કર્ણા᳚ભ્યા-મ્ભૂરિ॒ વિશ્રુ॑વમ્ । બ્રહ્મ॑ણઃ કો॒શો॑-ઽસિ મે॒ધયા-ઽપિ॑હિતઃ । શ્રુ॒ત-મ્મે॑ ગોપાય । આ॒વહ॑ન્તી વિતન્વા॒ના ॥ 1 ॥
કુ॒ર્વા॒ણા ચીર॑મા॒ત્મનઃ॑ । વાસાગ્મ્॑સિ॒ મમ॒ ગાવ॑શ્ચ । અ॒ન્ન॒પા॒ને ચ॑ સર્વ॒દા । તતો॑ મે॒ શ્રિય॒માવ॑હ । લો॒મ॒શા-મ્પ॒શુભિ॑સ્સ॒હ સ્વાહા᳚ । આમા॑ યન્તુ બ્રહ્મચા॒રિણ॒સ્સ્વાહા᳚ । વિમા॑-ઽઽયન્તુ બ્રહ્મચા॒રિણ॒સ્સ્વાહા᳚ । પ્રમા॑-ઽઽયન્તુ બ્રહ્મચા॒રિણ॒સ્સ્વાહા᳚ । દમા॑યન્તુ બ્રહ્મચા॒રિણ॒સ્સ્વાહા᳚ । શમા॑યન્તુ બ્રહ્મચા॒રિણ॒સ્સ્વાહા᳚ ॥ 2 ॥
યશો॒ જને॑-ઽસાનિ॒ સ્વાહા᳚ । શ્રેયા॒ન્વસ્ય॑સો-ઽસાનિ॒ સ્વાહા᳚ । ત-ન્ત્વા॑ ભગ॒ પ્રવિ॑શાનિ॒ સ્વાહા᳚ । સ મા॑ ભગ॒ પ્રવિ॑શ॒ સ્વાહા᳚ । તસ્મિન્᳚-થ્સ॒હસ્ર॑શાખે । નિભ॑ગા॒હ-ન્ત્વયિ॑ મૃજે॒ સ્વાહા᳚ । યથા-ઽઽપઃ॒ પ્રવ॑તા॒-ઽઽયન્તિ॑ । યથા॒ માસા॑ અહર્જ॒રમ્ । એ॒વ-મ્મા-મ્બ્ર॑હ્મચા॒રિણઃ॑ । ધાત॒રાય॑ન્તુ સ॒ર્વત॒સ્સ્વાહા᳚ । પ્ર॒તિ॒વે॒શો॑-ઽસિ॒ પ્રમા॑ભાહિ॒ પ્રમા॑પદ્યસ્વ ॥ 3 ॥
ઇતિ ચતુર્થો-ઽનુવાકઃ ॥
ભૂર્ભુવ॒સ્સુવ॒રિતિ॒ વા એ॒તાસ્તિ॒સ્રો વ્યાહૃ॑તયઃ । તાસા॑મુહસ્મૈ॒ તા-ઞ્ચ॑તુ॒ર્થીમ્ । માહા॑ચમસ્યઃ॒ પ્રવે॑દયતે । મહ॒ ઇતિ॑ । તદ્બ્રહ્મ॑ । સ આ॒ત્મા । અઙ્ગા᳚ન્ય॒ન્યા દે॒વતાઃ᳚ । ભૂરિતિ॒ વા અ॒યં-લોઁ॒કઃ । ભુવ॒ ઇત્ય॒ન્તરિ॑ક્ષમ્ । સુવ॒રિત્ય॒સૌ લો॒કઃ ॥ 1 ॥
મહ॒ ઇત્યા॑દિ॒ત્યઃ । આ॒દિ॒ત્યેન॒ વાવ સર્વે॑ લો॒કા મહી॑યન્તે । ભૂરિતિ॒ વા અ॒ગ્નિઃ । ભુવ॒ ઇતિ॑ વા॒યુઃ । સુવ॒રિત્યા॑દિ॒ત્યઃ । મહ॒ ઇતિ॑ ચ॒ન્દ્રમાઃ᳚ । ચ॒ન્દ્રમ॑સા॒ વાવ સર્વા॑ણિ॒ જ્યોતીગ્મ્॑ષિ॒ મહી॑યન્તે । ભૂરિતિ॒ વા ઋચઃ॑ । ભુવ॒ ઇતિ॒ સામા॑નિ । સુવ॒રિતિ॒ યજૂગ્મ્॑ષિ ॥ 2 ॥
મહ॒ ઇતિ॒ બ્રહ્મ॑ । બ્રહ્મ॑ણા॒ વાવ સર્વે॑ વે॒દા મહી॑યન્તે । ભૂરિતિ॒ વૈ પ્રા॒ણઃ । ભુવ॒ ઇત્ય॑પા॒નઃ । સુવ॒રિતિ॑ વ્યા॒નઃ । મહ॒ ઇત્યન્નમ્᳚ । અન્ને॑ન॒ વાવ સર્વે᳚ પ્રા॒ણા મહી॑યન્તે । તા વા એ॒તાશ્ચત॑સ્રશ્ચતુ॒ર્ધા । ચત॑સ્રશ્ચતસ્રો॒ વ્યાહૃ॑તયઃ । તા યો વેદ॑ । સ વે॑દ॒ બ્રહ્મ॑ । સર્વે᳚-ઽસ્મૈ દે॒વા બ॒લિમાવ॑હન્તિ ॥ 3 ॥
ઇતિ પઞ્ચમો-ઽનુવાકઃ ॥
સ ય એ॒ષો᳚-ઽન્તરહૃ॑દય આકા॒શઃ । તસ્મિ॑ન્ન॒ય-મ્પુરુ॑ષો મનો॒મયઃ॑ । અમૃ॑તો હિર॒ણ્મયઃ॑ । અન્ત॑રેણ॒ તાલુ॑કે । ય એ॒ષસ્તન॑ ઇવાવ॒લમ્બ॑તે । સે᳚ન્દ્રયો॒નિઃ । યત્રા॒સૌ કે॑શા॒ન્તો વિ॒વર્ત॑તે । વ્ય॒પોહ્ય॑ શીર્ષકપા॒લે । ભૂરિત્ય॒ગ્નૌ પ્રતિ॑તિષ્ઠતિ । ભુવ॒ ઇતિ॑ વા॒યૌ ॥ 1 ॥
સુવ॒રિત્યા॑દિ॒ત્યે । મહ॒ ઇતિ॒ બ્રહ્મ॑ણિ । આ॒પ્નોતિ॒ સ્વારા᳚જ્યમ્ । આ॒પ્નોતિ॒ મન॑સ॒સ્પતિમ્᳚ । વાક્પ॑તિ॒શ્ચક્ષુ॑ષ્પતિઃ । શ્રોત્ર॑પતિર્વિ॒જ્ઞાન॑પતિઃ । એ॒તત્તતો॑ ભવતિ । આ॒કા॒શશ॑રીર॒-મ્બ્રહ્મ॑ । સ॒ત્યાત્મ॑ પ્રા॒ણારા॑મ॒-મ્મન॑ આનન્દમ્ । શાન્તિ॑સમૃદ્ધમ॒મૃતમ્᳚ । ઇતિ॑ પ્રાચીન યો॒ગ્યોપા᳚સ્સ્વ ॥ 2 ॥
ઇતિ ષષ્ઠો-ઽનુવાકઃ ॥
પૃ॒થિ॒વ્ય॑ન્તરિ॑ક્ષ॒-ન્દ્યૌર્દિશો॑-ઽવાન્તરદિ॒શાઃ । અ॒ગ્નિર્વા॒યુરા॑દિ॒ત્યશ્ચ॒ન્દ્રમા॒ નક્ષ॑ત્રાણિ । આપ॒ ઓષ॑ધયો॒ વન॒સ્પત॑ય આકા॒શ આ॒ત્મા । ઇત્ય॑ધિભૂ॒તમ્ । અથાધ્યા॒ત્મમ્ । પ્રા॒ણો વ્યા॒નો॑-ઽપા॒ન ઉ॑દા॒નસ્સ॑મા॒નઃ । ચક્ષુ॒શ્શ્રોત્ર॒-મ્મનો॒ વાક્ત્વક્ । ચર્મ॑મા॒ગ્મ્॒સગ્ગ્ સ્નાવાસ્થિ॑ મ॒જ્જા । એ॒તદ॑ધિવિ॒ધાય॒ ઋષિ॒રવો॑ચત્ । પાઙ્ક્તં॒-વાઁ ઇ॒દગ્મ્ સર્વમ્᳚ । પાઙ્ક્તે॑નૈ॒વ પાઙ્ક્તગ્ગ્॑ સ્પૃણો॒તીતિ॑ ॥ 1 ॥
ઇતિ સપ્તમો-ઽનુવાકઃ ॥
ઓમિતિ॒ બ્રહ્મ॑ । ઓમિતી॒દગ્મ્ સર્વમ્᳚ । ઓમિત્યે॒તદ॑નુકૃતિ હ સ્મ॒ વા અ॒પ્યો શ્રા॑વ॒યેત્યાશ્રા॑વયન્તિ । ઓમિતિ॒ સામા॑નિ ગાયન્તિ । ઓગ્મ્ શોમિતિ॑ શ॒સ્ત્રાણિ॑ શગ્મ્સન્તિ । ઓમિત્ય॑ધ્વ॒ર્યુઃ પ્ર॑તિગ॒ર-મ્પ્રતિ॑ગૃણાતિ । ઓમિતિ॒ બ્રહ્મા॒ પ્રસૌ॑તિ । ઓમિત્ય॑ગ્નિહો॒ત્રમનુ॑જાનાતિ । ઓમિતિ॑ બ્રાહ્મ॒ણઃ પ્ર॑વ॒ક્ષ્યન્ના॑હ॒ બ્રહ્મોપા᳚પ્નવા॒નીતિ॑ । બ્રહ્મૈ॒વોપા᳚પ્નોતિ ॥ 1 ॥
ઇત્યષ્ટમો-ઽનુવાકઃ ॥
ઋત-ઞ્ચ સ્વાધ્યાયપ્રવ॑ચને॒ ચ । સત્ય-ઞ્ચ સ્વાધ્યાયપ્રવ॑ચને॒ ચ । તપશ્ચ સ્વાધ્યાયપ્રવ॑ચને॒ ચ । દમશ્ચ સ્વાધ્યાયપ્રવ॑ચને॒ ચ । શમશ્ચ સ્વાધ્યાયપ્રવ॑ચને॒ ચ । અગ્નયશ્ચ સ્વાધ્યાયપ્રવ॑ચને॒ ચ । અગ્નિહોત્ર-ઞ્ચ સ્વાધ્યાયપ્રવ॑ચને॒ ચ । અતિથયશ્ચ સ્વાધ્યાયપ્રવ॑ચને॒ ચ । માનુષ-ઞ્ચ સ્વાધ્યાયપ્રવ॑ચને॒ ચ । પ્રજા ચ સ્વાધ્યાયપ્રવ॑ચને॒ ચ । પ્રજનશ્ચ સ્વાધ્યાયપ્રવ॑ચને॒ ચ । પ્રજાતિશ્ચ સ્વાધ્યાયપ્રવ॑ચને॒ ચ । સત્યમિતિ સત્યવચા॑ રાથી॒તરઃ । તપ ઇતિ તપોનિત્યઃ પૌ॑રુશિ॒ષ્ટિઃ । સ્વાધ્યાયપ્રવચને એવેતિ નાકો॑ મૌદ્ગ॒લ્યઃ ।
તદ્ધિ તપ॑સ્તદ્ધિ॒ તપઃ ॥ 1 ॥
ઇતિ નવમો-ઽનુવાકઃ ॥
અ॒હં-વૃઁ॒ક્ષસ્ય॒ રેરિ॑વા । કી॒ર્તિઃ પૃ॒ષ્ઠ-ઙ્ગિ॒રેરિ॑વ । ઊ॒ર્ધ્વપ॑વિત્રો વા॒જિની॑વ સ્વ॒મૃત॑મસ્મિ । દ્રવિ॑ણ॒ગ્મ્॒ સવ॑ર્ચસમ્ । સુમેધા અ॑મૃતો॒ક્ષિતઃ । ઇતિ ત્રિશઙ્કોર્વેદા॑નુવ॒ચનમ્ ॥ 1 ॥
ઇતિ દશમો-ઽનુવાકઃ ॥
વેદમનૂચ્યાચાર્યો-ઽન્તેવાસિનમ॑નુશા॒સ્તિ । સત્યં॒-વઁદ । ધર્મ॒-ઞ્ચર । સ્વાધ્યાયા᳚ન્મા પ્ર॒મદઃ । આચાર્યાય પ્રિય-ન્ધનમાહૃત્ય પ્રજાતન્તુ-મ્મા વ્ય॑વચ્છે॒ત્સીઃ । સત્યાન્ન પ્રમ॑દિત॒વ્યમ્ । ધર્માન્ન પ્રમ॑દિત॒વ્યમ્ । કુશલાન્ન પ્રમ॑દિત॒વ્યમ્ । ભૂત્યૈ ન પ્રમ॑દિત॒વ્યમ્ । સ્વાધ્યાયપ્રવચનાભ્યા-ન્ન પ્રમ॑દિત॒વ્યમ્ ॥ 1 ॥
દેવપિતૃકાર્યાભ્યા-ન્ન પ્રમ॑દિત॒વ્યમ્ । માતૃ॑દેવો॒ ભવ । પિતૃ॑દેવો॒ ભવ । આચાર્ય॑દેવો॒ ભવ । અતિથિ॑દેવો॒ ભવ । યાન્યનવદ્યાનિ॑ કર્મા॒ણિ । તાનિ સેવિ॑તવ્યા॒નિ । નો ઇ॑તરા॒ણિ । યાન્યસ્માકગ્મ્ સુચ॑રિતા॒નિ । તાનિ ત્વયો॑પાસ્યા॒નિ ॥ 2 ॥
નો ઇ॑તરા॒ણિ । યે કે ચારુમચ્છ્રેયાગ્મ્॑સો બ્રા॒હ્મણાઃ । તેષા-ન્ત્વયા-ઽઽસને ન પ્રશ્વ॑સિત॒વ્યમ્ । શ્રદ્ધ॑યા દે॒યમ્ । અશ્રદ્ધ॑યા-ઽદે॒યમ્ । શ્રિ॑યા દે॒યમ્ । હ્રિ॑યા દે॒યમ્ । ભિ॑યા દે॒યમ્ । સંવિઁ॑દા દે॒યમ્ । અથ યદિ તે કર્મવિચિકિથ્સા વા વૃત્તવિચિકિ॑થ્સા વા॒ સ્યાત્ ॥ 3 ॥
યે તત્ર બ્રાહ્મણા᳚સ્સમ્મ॒ર્શિનઃ । યુક્તા॑ આયુ॒ક્તાઃ । અલૂક્ષા॑ ધર્મ॑કામા॒સ્સ્યુઃ । યથા તે॑ તત્ર॑ વર્તે॒રન્ન્ । તથા તત્ર॑ વર્તે॒થાઃ । અથાભ્યા᳚ખ્યા॒તેષુ । યે તત્ર બ્રાહ્મણા᳚સ્સમ્મ॒ર્શિનઃ । યુક્તા॑ આયુ॒ક્તાઃ । અલૂક્ષા॑ ધર્મકામા॒સ્સ્યુઃ । યથા તે॑ તેષુ॑ વર્તે॒રન્ન્ । તથા તેષુ॑ વર્તે॒થાઃ । એષ॑ આદે॒શઃ । એષ ઉ॑પદે॒શઃ । એષા વે॑દોપ॒નિષત્ । એતદ॑નુશા॒સનમ્ । એવમુપા॑સિત॒વ્યમ્ । એવમુ ચૈત॑દુપા॒સ્યમ્ ॥ 4 ॥
ઇત્યેકાદશ-ઽનુવાકઃ ॥
શ-ન્નો॑ મિ॒ત્રશ્શં-વઁરુ॑ણઃ । શ-ન્નો॑ ભવત્વર્ય॒મા । શ-ન્ન॒ ઇન્દ્રો॒ બૃહ॒સ્પતિઃ॑ । શ-ન્નો॒ વિષ્ણુ॑રુરુક્ર॒મઃ । નમો॒ બ્રહ્મ॑ણે । નમ॑સ્તે વાયો । ત્વમે॒વ પ્ર॒ત્યક્ષ॒-મ્બ્રહ્મા॑સિ । ત્વામે॒વ પ્ર॒ત્યક્ષ॒-મ્બ્રહ્માવા॑દિષમ્ । ઋ॒તમ॑વાદિષમ્ । સ॒ત્યમ॑વાદિષમ્ । તન્મામા॑વીત્ । તદ્વ॒ક્તાર॑માવીત્ । આવી॒ન્મામ્ । આવી᳚દ્વ॒ક્તારમ્᳚ । ઓં શાન્તિ॒-શ્શાન્તિ॒-શ્શાન્તિઃ॑ ॥ 1 ॥
ઇતિ દ્વાદશો-ઽનુવાકઃ ॥
॥ હરિઃ॑ ઓમ્ ॥
॥ શ્રી કૃષ્ણાર્પણમસ્તુ ॥